آشنایی با خواص درمانی زغال اخته: از درمان چربی خون بالا تا حفظ سلامت قلب و عروق
نام تجاری گیاه:
Cornelian Cherry
نام علمی گیاه:
Cornus mas L.
تاریخچه و گیاهشناسی:
جنس Cornus L. از خانواده زغالاختهایان (Cornaceae) متشکل از بیش از 65 گونه شناخته شده است که بیشتر به شکل درخت و بوته و بهطور گسترده در نیمکره شمالی، بیشتر آناتولی، قفقاز و اروپا رشد میکنند.
از میان گونههای Cornus، چهار گونه به نامهای Cornus officinalis، C. mas، C. kousa و C. controversa میوههای خوراکی دارند. (1) مهمترین میوه مربوط به گیاه .Cornus mas L، معروف به زغال اخته، است. (2)
منشأ پیدایش این گیاه کوهپایههای قفقاز است و از آنجا در رومانی، بلغارستان، ایتالیا، ترکیه و داخل قاره اروپا گسترش یافته است. (3) همچنین، گفته میشود که اولین ارقام زغال اخته در یونان و روم باستان بوجود آمدهاند. (4) در حال حاضر ارقام محلی زیادی در مناطق معتدل اروپا و آسیا پرورش داده میشوند. (5،4) در مقیاس تجاری، زغال اخته عمدتاً از رویشگاههای طبیعی خود در ترکیه، ایران، آذربایجان و گرجستان برداشت میشود. (3) در ایران درخت زغال اخته در نواحی غربی کشور (عمدتاً استانهای آذربایجان شرقی و قزوین) پراکنش دارد. (2)
زغال اخته گیاهی با ارزش غذایی، دارویی و زینتی است. (6) نه تنها میوه آن، بلکه ریشه، برگ و گل آن هم حاوی ترکیبات ارتقاء دهنده سلامت است. (7) میوه زغال اخته طعم منحصر به فرد، خواص تغذیهای و فواید سلامتی مختلفی دارد. (7) از میوه زغال اخته محصولات مختلفی تولید میشود. (2) میوه زغال اخته را میتوان به صورت خشک یا تازه مصرف کرد. (1) همچنین ماده اولیه مناسبی برای صنایع غذایی است و میتوان از آن برای تهیه انواع نوشیدنی، سیروپ (شربت)، ژله و مربا استفاده کرد. (7)
زغال اخته گیاهی کمتوقع است که به راحتی میتواند با شرایط نامساعد محیطی سازگار شود. (7) ندرتاً مورد حمله آفات و بیماریها قرار میگیرد و میتوان آن را با کمترین مقدار استفاده از مواد شیمیایی پرورش داد و به مراقبت زیادی نیاز ندارد. بنابراین زغال اخته یک محصول کشاورزی بسیار سودآور است. (6)
زغال اخته، درختچه یا درخت کوچک خزانکننده است که 5-12 متر رشد میکند. (2) قطر تنه درخت 25-45 سانتیمتر است. شکل برگها سرنیزهای - بیضوی گسترده (3-10سانتیمتر)، با آرایش مخالف و دمبرگ کوتاه هستند. گل آذینها چتری شکل به ارتفاع 1.5-2.5 سانتیمتر است و هر یک 15-20 عدد گل میدهند. گلها زرد کم رنگ متمایل به سبز هستند. شکوفهها قبل از جوانه برگها باز میشوند و از این لحاظ زغال اخته با سایر گونههای جنس Cornus متفاوت است. درختان زغال اخته در اوایل بهار شروع به گلدهی میکنند. دارای میوههای هستهدار، بیضی و گلابی شکل است که در اواخر تابستان و اوایل پاییز میرسند. (8) میوه زغال اخته معمولاً قرمز روشن یا تیره است، اما به رنگهای صورتی و زرد هم وجود دارند و ترش - شیرین هستند. (2)
دانستنی های کشاورزی
خواص زغال اخته:
خواص زغال اخته:
مواد موثره و ارزش تغذیه ای زغال اخته
ترکیب شیمیایی میوههای زغال اخته متنوع است و تا حد زیادی به واریته و همچنین به شرایط کشت، محیطی و اقلیمی بستگی دارد. (7) میوههای زغال اخته حاوی فلاونوئیدها (آنتوسیانینها، فلاوونولها)، فنولیک اسیدها، ترپنها، کاروتنوئیدها، ویتامینها، اسیدهای آلی (7)، ایریدوئید (17) و قند (2) هستند.
کربوهیدراتها
کربوهیدارت اصلی میوههای زغال اخته، گلوکز و پس از آن فروکتوز و ساکارز است.
مواد معدنی
میوهها سرشار از عناصر معدنی ضروری مانند پتاسیم، کلسیم، منیزیم و سدیم هستند. سایر مواد معدنی مانند فسفر، آهن، روی، مس و منگنز در مقادیر کمتری وجود دارند. (7) در مقایسه با آبمیوههای آلو، گلابی و سیب، آبمیوه زغال اخته مقادیر بالایی کلسیم دارد که تا 10 برابر بیشتر (323 میلیگرم در لیتر) نسبت به سایر آبمیوهها (14 تا 77 میلیگرم در لیتر) میرسد. (2)
ویتامینها
میوه زغال اخته حاوی ویتامین C، E، بیوتین (B7) و ریبوفلاوین (B2) است. (7) ویتامین C موجود در میوه زغال اخته تازه، دو برابر میوه پرتقال است و در نتیجه میتوان از زغال اخته به عنوان یک افزودنی غذایی استفاده کرد. (2)
فلاونوئیدها
در میان فلاوونوئیدها، اجزای اصلی فلاوونول گلیکوزیدها، به ویژه کامفرول و کورستین هستند. در میان آنتوسیانینهای موجود در میوهها، عمدتاً سیانیدین 3-O-گالاکتوزید، سیانیدین 3-O-گلوکوزید، دلفینیدین-3-O-گالاکتوزید و پئونیدین 3-O-گلوکوزید شناسایی شدند. (7)
ایریدوئیدها
لوگانین، لوگانیک اسید، کورنوسید، سوروزید.
کاروتنوئیدها
بتا-کاروتن، لوتئین، لوتئوزانتین. (1)
بیش از 1000 سال است که از زغال اخته در طب سنتی ایران، قفقاز و آسیای مرکزی استفاده میشود. (2)
زغال اخته به دلیل داشتن خواص ضد التهابی، ضد سرطانزایی و آنتی اکسیدانی، کاربرد گستردهای دارد. (18)
پیشرفتهای اخیر در کشت زغال اخته، باعث توسعه واریتههایی با رنگهای جذابتر و میوههای بزرگتر شده است. (7)
در ایتالیا از زغال اخته در صنعت لوازم آرایشی استفاده میشود. (1)
طبق برخی از تحقیقات، میوه زغال اخته میتواند فشار خون بالا و چاقی را بهبود دهد. (19)
طبق نتایج مطالعهای در سال 2019، مصرف عصاره میوه زغال اخته باعث کاهش قابلتوجه وزن، کاهش شاخص توده بدنی (BMI)، کاهش اندازه دور کمر، کاهش کلسترول بد (LDL) در خون، کاهش مقاومت به انسولین و افزایش کلسترول خوب (HDL) در خون میشود. (20)
میوههای زغال اخته نه تنها به شکل تازه مصرف میشوند، بلکه برای تهیه مربا، کمپوت، شربت (سیروپ) و انواع مختلف نوشیدنیهای غیرالکلی نیز استفاده میشوند. (2)
عصاره متانولی میوه زغال اخته حاوی فنولیک اسیدها (به عنوان مثال گالیک، وانیلیک، کلروژنیک، کافئیک، سیرینجیک، پی-کوماریک، فرولیک، سیناپیک، سالیسیلیک، الاژیک و ترانس سینامیک) و فلاوونوئیدها (به عنوان مثال کاتچین، اپیکاتچین، روتین، میریستین و کورستین) است. (21)
میوه زغال اخته منبع غنی از ترکیبات فنلی، آنتوسیانین و ویتامین C (اسکوربیک اسید) است. (1)
روستای هیر در ارتفاعات البرز در استان قزوین، بزرگترین تولیدکننده زغال اخته در ایران است.
زغال اخته هیر قزوین بهترین و مرغوبترین زغال اخته در ایران محسوب میشود.
حد مجاز مصرف روزانه برای میوه زغال اخته توصیه نشده، زیرا به عوامل مختلفی مانند شرایط سلامت فردی بستگی دارد. با این حال معمولاً مصرف در حد اعتدال توصیه میشود.
1 تا 2 ساعت قبل یا بعد از غذا.
عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا
هیچگونه عوارض جانبی شناخته شده و مستند مرتبط با زغال اخته وجود ندارد. با این حال، بهتر است زغال اخته را در حد متعادل مصرف کنید و هنگام مصرف هرگونه واکنش نامطلوب را بررسی کنید؛ به خصوص اگر آلرژی شناختهشده دارید.
واکنش های حساسیت زا
بهطور کلی، هر فرد ممکن است نسبت به گیاهان و ادویههای خاصی حساسیت داشته باشد. این حساسیت باید در درجه اول توسط خود فرد و در درجه دوم توسط پزشک تشخیص داده شود. البته این واکنشهای آلرژیک عوارض جانبی مزمن یا حاد ایجاد نمیکنند و بعد از شناسایی گیاه حساسیتزا و قطع مصرف آن، عوارض ناشی از آلرژی برطرف خواهد شد.
هیچ شرکت یا هیچ محصولی نمیتواند از واکنشهای آلرژیک بدنهای مختلف از پیش آگاهی داشته باشد. ناسازگاری بدن با یک یا چند گیاه خاص هر چند به ندرت پیش میآید اما به هر حال ممکن است مصرفکنندگانی با آن مواجه شوند.
تداخل دارویی
میوه زغال اخته میتواند سطح قند خون را کاهش دهد، پس مصرف همزمان آن با داروهای ضددیابت ممکن است باعث افزایش اثرات این داروها و در نتیجه افزایش خطر افت شدید قند خون شود. اگر مبتلا به دیابت هستید، قبل از گنجاندن زغال اخته در رژیم غذاییتان با پزشک مشورت کنید.
مصرف همزمان زغال اخته با داروهای ضد فشار خون، ممکن است اثرات این داروها را افزایش دهد. اگر مبتلا به فشار خون بالا هستید، قبل از گنجاندن زغال اخته در رژیم غذاییتان با پزشک مشورت کنید.
کاربرد در طب قدیم
زغال اخته در کشورهای مختلف به طور سنتی برای درمان برخی بیماریها استفاده میشود.
در صربستان، زغال اخته دارویی برای پیشگیری و درمان بیماریهای روده، اسهال و کم خونی و همچنین برای تقویت سیستم ایمنی استفاده میشود.
در ترکیه و آذربایجان، از زغال اخته برای درمان اختلالات گوارشی و هموروئید استفاده میشود.
در کشورهای قفقاز از میوههای تازه برای درمان زخم معده، زخم پوستی و کولیت استفاده میشود.
در چین از زغال اخته برای تنظیم عملکرد کلیه و درمان دیابت استفاده میشود.
در یونان از زغال اخته برای جلوگیری از نقرس، کم خونی و بیماریهای پوستی و همچنین درد مفاصل، اختلالات متابولیسم و سل استفاده میشود.
در طب سنتی ایرانی از میوه زغال اخته برای درمان التهاب روده، اسهال، مالاریا، سنگ کلیه، تب، عفونتهای ادراری، سرطان و گرمازدگی استفاده میشود. (1)
برخی سوالات متداول درباره زغال اخته
زغال اخته دارای خواص زیادی است که هم در طب سنتی و هم در مطالعات علمی به آن اشاره شده است. برخی از این خواص شامل موارد زیر است:
خواص زغال اخته بر اساس طب سنتی:
-
اختلالات گوارشی: زغال اخته میتواند به درمان بیماریهای روده، التهاب روده، اسهال و کمک کند.
-
تقویت کلیه: در طب سنتی، زغال اخته برای تنظیم عملکرد کلیه و دفع سنگ کلیه مورد استفاده قرار میگیرد.
-
پیشگیری از عفونتهای ادراری: زغال اخته میتواند به پیشگیری و درمان عفونتهای ادراری کمک کند.
-
تقویت سیستم ایمنی: زغال اخته به دلیل داشتن ویتامینها و مواد معدنی مختلف، میتواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند.
-
تنظیم قند خون: مصرف زغال اخته برای کاهش قند خون و کنترل دیابت مفید است.
علاوه بر این، در طب سنتی کشورهای مختلف از زغال اخته برای پیشگیری و درمان کم خونی، نقرس، بیماریهای پوستی، درد مفاصل، اختلالات متابولیسم، سل و گرمازدگی به طور سنتی استفاده میشود.
خواص زغال اخته بر اساس مطالعات علمی:
-
آنتیاکسیدان قوی: زغال اخته دارای مقدار زیادی آنتیاکسیدان است که به مبارزه با رادیکالهای آزاد کمک میکند و میتواند از پیری زودرس و بروز بیماریهای مزمن جلوگیری کند.
-
کاهش چربی خون و حفظ سلامت قلب و عروق: مطالعات نشان دادهاند که زغال اخته میتواند به کاهش کلسترول و تریگلیسرید خون کمک کند، که در نتیجه به بهبود سلامت قلب و عروق منجر میشود. همچنین برخی تحقیقات روی عصاره زغال اخته اثبات کردهاند که زغال اخته برای کاهش فشار خون مفید است.
-
پیشگیری از سمّیت کلیوی: زغال اخته به دلیل داشتن ترکیبات آنتی اکسیدانی، میتواند اثرات نامطلوب داروها یا سایر ترکیبات شیمیایی بر کلیه را کاهش دهد.
-
دیابت: زغال اخته به بهبود آسیب پانکراس به دلیل بیماری دیابت کمک میکند. همچنین خوردن روزانه این میوه به تنظیم قند خون و بهبود علائم دیابت کمک میکند.
-
کاهش عفونت به ویژه عفونت پوستی: میوه زغال اخته سرشار از ترکیبات ضدمیکروبی است.
طبق اصول طب سنتی ایرانی، زغال اخته دارای طبع سرد و خشک است. این میوه به دلیل طبع سرد و خشکی که دارد، میتواند برای افرادی که طبع گرم و تر دارند مفید باشد و به تعدیل طبع آنها کمک کند.
مطالعات علمی دقیق درباره خواص و مضرات زغال اخته در دوران بارداری در دسترس نیست. با این حال، طبق مطالعات انجام شده و یا براساس اصول طب سنتی ایرانی، میتوانیم برخی اثرات مصرف زغال اخته در این دوران را بررسی کنیم.
خواص زغال اخته در بارداری:
- زغال اخته منبع غنی از ویتامینها و مواد معدنی که میتواند به تقویت سیستم ایمنی و سلامت عمومی مادر کمک کند.
- زغال اخته دارای مقدار زیادی آنتیاکسیدان است که میتواند از آسیبهای سلولی و التهابات جلوگیری کند.
- زغال اخته خاصیت ضد میکروب دارد و ممکن است به پیشگیری از عفونتهای ادراری که در بارداری شایع است، کمک کند.
مضرات زغال اخته در بارداری:
- طبع سرد و خشک: همانطور که گفته شد، زغال اخته طبع سرد و خشکی دارد و مصرف بیش از حد آن ممکن است برای افرادی که مزاج آنها سرد است، مناسب نباشد.
- افزایش اسید معده: مصرف زیاد زغال اخته ممکن است باعث افزایش اسیدیته معده شود که میتواند به سوزش سر دل و مشکلات گوارشی منجر شود.
✔توصیهها:
- همیشه قبل از اضافه کردن هر ماده غذایی جدید به رژیم غذایی خود در دوران بارداری، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
- مصرف متعادل و در حد اعتدال زغال اخته معمولاً بیخطر است.
1. Kaya, Z., & Koca, I. (2021). Health Benefits of Cornelian cherry (Cornus mas L.). Middle Black Sea Journal of Health Science, 7(1), 154-162. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1391821
2. Abdollahi, B., Mesgari Abbasi, M., Zakeri Milani, P., Nourdadgar, A.S., Banan Khojasteh, S.M., & Nejati, V. (2014). Hydro-Methanolic Extract of Cornus Mas L. and Blood Glucose, Lipid Profile and Hematological Parameters of Male Rats. Iranian Red Crescent Medical Journal (IRCMJ), 16(5), e17784. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4082518/
3. Szot, I., P. Łysiak, G., Sosnowska, B., & Chojdak-Łukasiewicz, J. (2024). Health-Promoting Properties of Anthocyanins from Cornelian Cherry (Cornus mas L.) Fruits. Molecules, 29(2). Retrieved from https://www.mdpi.com/1420-3049/29/2/449
4. Iljinska, A.P. & Klymenko, Svitlana. (2023). The new earliest cultivar of cornelian cherry (Cornus mas L.). Plant Introduction. 97-98, 46-60. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/371303887_The_new_earliest_cultivar_of_cornelian_cherry_Cornus_mas_L
5. Skender, A., Hadžiabuli´c, S., Ercisli, S., Hasanbegovi´c, J., Dedi´c, S., Almeer, R., … Assouguem, A. (2022). Morphological and Biochemical Properties in Fruits of Naturally Grown Cornelian Cherry (Cornus mas L.) Genotypes in Northwest Bosnia and Herzegovina. Sustainability, 14(8), 4579. Retrieved from https://www.mdpi.com/2071-1050/14/8/4579
6. Klimenko, S. (2004). The Cornelian Cherry (Cornus mas L.): Collection, Preservation, and Utilization of Genetic Resources. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research,12, 93-98. Retrieved from https://www.inhort.pl/files/journal_pdf/journal_2004spec2/full2004-6Aspec.pdf
7. Lidiková, J., Čeryová, N., Grygorieva, O., Bobková, A., Bobko, M., Árvay, J., … Kňazovická, V. (2024). Cornelian cherry (Cornus mas L.) as a promising source of antioxidant phenolic substances and minerals. European Food Research and Technology, 250, 1745–1754. Retrieved from https://link.springer.com/article/10.1007/s00217-024-04513-z
8. ÇEVİK, C.K., TABAN AKÇA, K., & SUNTAR, I. (2022). Cornelian Cherry (Cornus mas L.): Insight into its Phytochemistry and Bioactivity. Journal of Research in Pharmacy, 26(6), 1493-1512. Retrieved from https://www.jrespharm.com/uploads/pdf/pdf_MPJ_1127.pdf
9. Yigit, D. (2018). Antimicrobial and Antioxidant Evaluation of Fruit Extract from Cornus mas L. Aksaray University Journal of Science and Engineering, 2(1), 41-51. Retrieved from http://asujse.aksaray.edu.tr/en/pub/issue/31151/329856
10. Yarim, G., Kazak, F., Sozmen, M., Koca, I., Albayrak, H., Yarim, M., Cenesiz, S. & Ozan, E. (2017). Investigation of the effect of cornelian cherry (Cornus mas L.) fruit extract against cisplatin-induced renal cell injury in vitro. Turkish Journal of Biochemistry, 42(4), 435-443. Retrieved from https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/tjb-2016-0136/html
11. https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/oxidative-stress
12. Omelka, R., Blahova, J., Kovacova, V., Babikova, M., Mondockova, V., Kalafova, A., … Martiniakova, M. (2020). Cornelian Cherry Pulp Has Beneficial Impact on Dyslipidemia and Reduced Bone Quality in Zucker Diabetic Fatty Rats. Animals, 10(12), 2435. Retrieved from https://www.mdpi.com/2076-2615/10/12/2435
13. Duong H, Bajaj T. Lovastatin. [Updated 2023 Mar 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK540994/
14. Asgary, S., Rafieian-Kopaei, M., Adelnia, A., Kazemi, S., & Shamsi, F. (2010). Comparing the effects of lovastatin and cornus MAS fruit on fibrinogen level in hypercholesterolemic rabbits. ARYA Atheroscler, 6(1),1-5. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3347805/
15. Shamsi, F., Asgari, S., Rafieian, M., Kazemi, S. & Adelnia, A. (2011). Effects of Cornus Mas L. on Blood Glucose, Insulin and Histopathology of Pancreas in Alloxan-Induced Diabetic Rats. Journal of Isfahan Medical School, 29(147). Retrieved from https://www.sid.ir/paper/49809/fa
16. Capcarova, M., Kalafova, A., Schwarzova,M., Schneidgenova, M., Svik, K., Prnova, M.S., … Brindza, J. (2019). Cornelian cherry fruit improves glycaemia and manifestations of diabetes in obese Zucker diabetic fatty rats. Research in Veterinary Science, 126, 118-123. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0034528818353335
17. Danielewski, M., Rapak, A., Kruszyńska, A., Małodobra-Mazur, M., Oleszkiewicz, P., Dzimira, S., … Sozański, T. (2024). Cornelian Cherry (Cornus mas L.) Fruit Extract Lowers SREBP-1c and C/EBPα in Liver and Alters Various PPAR-α, PPAR-γ, LXR-α Target Genes in Cholesterol-Rich Diet Rabbit Model. International Journal of Molecular Sciences, 25(2), 1199. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10816641/
18. Yılmaz, S., Göçmen, A., Karataş, E., & Tokpınar, A. (2020). Cornus Mas L improves Antioxidant Status in the Liver, Lung, Kidney, Testis and Brain of Ehrlich Ascites Tumor Bearing Mice. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 21(9), 2531-2537. Retrieved from https://journal.waocp.org/article_89252.html
19. Yarhosseini, F., Sangouni, A., Sangsefidi, Z.S., Hosseinzadeh, M., Akhondi-Meybodi, M., Ranjbar, A., … Mozaffari-khosravi, H. (2021). Effect of Cornus Mas L. Fruit Extract on Blood Pressure, Anthropometric and Body Composition Indices in Patients with Non-Alcoholic Fatty Liver Disease: A Randomized Controlled Trial. 10.21203/rs.3.rs-1167200/v1. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/357137983
20. Gholamrezayi, A., Aryaeian, N., Rimaz, S., Abolghasemi, J., Fallah, S., Moradi, N., & Taghizadeh, M. (2019). The effect of Cornus mas fruit extract consumption on lipid profile, glycemic indices, and leptin in postmenopausal women— A randomized clinical trial. Phytotherapy Research. 33(5). 10.1002/ptr.6476. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/335214938
21. Cosmulescu, S., Trandafir, I., & Nour, V. (2017). Phenolic acids and flavonoids profiles of extracts from edible wild fruits and their antioxidant properties. International Journal of Food Properties, 20(12), 3124–3134. Retrieved from https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10942912.2016.1274906
هشتگ
منابع
1. Kaya, Z., & Koca, I. (2021). Health Benefits of Cornelian cherry (Cornus mas L.). Middle Black Sea Journal of Health Science, 7(1), 154-162. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1391821
2. Abdollahi, B., Mesgari Abbasi, M., Zakeri Milani, P., Nourdadgar, A.S., Banan Khojasteh, S.M., & Nejati, V. (2014). Hydro-Methanolic Extract of Cornus Mas L. and Blood Glucose, Lipid Profile and Hematological Parameters of Male Rats. Iranian Red Crescent Medical Journal (IRCMJ), 16(5), e17784. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4082518/
3. Szot, I., P. Łysiak, G., Sosnowska, B., & Chojdak-Łukasiewicz, J. (2024). Health-Promoting Properties of Anthocyanins from Cornelian Cherry (Cornus mas L.) Fruits. Molecules, 29(2). Retrieved from https://www.mdpi.com/1420-3049/29/2/449
4. Iljinska, A.P. & Klymenko, Svitlana. (2023). The new earliest cultivar of cornelian cherry (Cornus mas L.). Plant Introduction. 97-98, 46-60. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/371303887_The_new_earliest_cultivar_of_cornelian_cherry_Cornus_mas_L
5. Skender, A., Hadžiabuli´c, S., Ercisli, S., Hasanbegovi´c, J., Dedi´c, S., Almeer, R., … Assouguem, A. (2022). Morphological and Biochemical Properties in Fruits of Naturally Grown Cornelian Cherry (Cornus mas L.) Genotypes in Northwest Bosnia and Herzegovina. Sustainability, 14(8), 4579. Retrieved from https://www.mdpi.com/2071-1050/14/8/4579
6. Klimenko, S. (2004). The Cornelian Cherry (Cornus mas L.): Collection, Preservation, and Utilization of Genetic Resources. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research,12, 93-98. Retrieved from https://www.inhort.pl/files/journal_pdf/journal_2004spec2/full2004-6Aspec.pdf
7. Lidiková, J., Čeryová, N., Grygorieva, O., Bobková, A., Bobko, M., Árvay, J., … Kňazovická, V. (2024). Cornelian cherry (Cornus mas L.) as a promising source of antioxidant phenolic substances and minerals. European Food Research and Technology, 250, 1745–1754. Retrieved from https://link.springer.com/article/10.1007/s00217-024-04513-z
8. ÇEVİK, C.K., TABAN AKÇA, K., & SUNTAR, I. (2022). Cornelian Cherry (Cornus mas L.): Insight into its Phytochemistry and Bioactivity. Journal of Research in Pharmacy, 26(6), 1493-1512. Retrieved from https://www.jrespharm.com/uploads/pdf/pdf_MPJ_1127.pdf
9. Yigit, D. (2018). Antimicrobial and Antioxidant Evaluation of Fruit Extract from Cornus mas L. Aksaray University Journal of Science and Engineering, 2(1), 41-51. Retrieved from http://asujse.aksaray.edu.tr/en/pub/issue/31151/329856
10. Yarim, G., Kazak, F., Sozmen, M., Koca, I., Albayrak, H., Yarim, M., Cenesiz, S. & Ozan, E. (2017). Investigation of the effect of cornelian cherry (Cornus mas L.) fruit extract against cisplatin-induced renal cell injury in vitro. Turkish Journal of Biochemistry, 42(4), 435-443. Retrieved from https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/tjb-2016-0136/html
11. https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/oxidative-stress
12. Omelka, R., Blahova, J., Kovacova, V., Babikova, M., Mondockova, V., Kalafova, A., … Martiniakova, M. (2020). Cornelian Cherry Pulp Has Beneficial Impact on Dyslipidemia and Reduced Bone Quality in Zucker Diabetic Fatty Rats. Animals, 10(12), 2435. Retrieved from https://www.mdpi.com/2076-2615/10/12/2435
13. Duong H, Bajaj T. Lovastatin. [Updated 2023 Mar 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK540994/
14. Asgary, S., Rafieian-Kopaei, M., Adelnia, A., Kazemi, S., & Shamsi, F. (2010). Comparing the effects of lovastatin and cornus MAS fruit on fibrinogen level in hypercholesterolemic rabbits. ARYA Atheroscler, 6(1),1-5. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3347805/
15. Shamsi, F., Asgari, S., Rafieian, M., Kazemi, S. & Adelnia, A. (2011). Effects of Cornus Mas L. on Blood Glucose, Insulin and Histopathology of Pancreas in Alloxan-Induced Diabetic Rats. Journal of Isfahan Medical School, 29(147). Retrieved from https://www.sid.ir/paper/49809/fa
16. Capcarova, M., Kalafova, A., Schwarzova,M., Schneidgenova, M., Svik, K., Prnova, M.S., … Brindza, J. (2019). Cornelian cherry fruit improves glycaemia and manifestations of diabetes in obese Zucker diabetic fatty rats. Research in Veterinary Science, 126, 118-123. Retrieved from https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0034528818353335
17. Danielewski, M., Rapak, A., Kruszyńska, A., Małodobra-Mazur, M., Oleszkiewicz, P., Dzimira, S., … Sozański, T. (2024). Cornelian Cherry (Cornus mas L.) Fruit Extract Lowers SREBP-1c and C/EBPα in Liver and Alters Various PPAR-α, PPAR-γ, LXR-α Target Genes in Cholesterol-Rich Diet Rabbit Model. International Journal of Molecular Sciences, 25(2), 1199. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10816641/
18. Yılmaz, S., Göçmen, A., Karataş, E., & Tokpınar, A. (2020). Cornus Mas L improves Antioxidant Status in the Liver, Lung, Kidney, Testis and Brain of Ehrlich Ascites Tumor Bearing Mice. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 21(9), 2531-2537. Retrieved from https://journal.waocp.org/article_89252.html
19. Yarhosseini, F., Sangouni, A., Sangsefidi, Z.S., Hosseinzadeh, M., Akhondi-Meybodi, M., Ranjbar, A., … Mozaffari-khosravi, H. (2021). Effect of Cornus Mas L. Fruit Extract on Blood Pressure, Anthropometric and Body Composition Indices in Patients with Non-Alcoholic Fatty Liver Disease: A Randomized Controlled Trial. 10.21203/rs.3.rs-1167200/v1. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/357137983
20. Gholamrezayi, A., Aryaeian, N., Rimaz, S., Abolghasemi, J., Fallah, S., Moradi, N., & Taghizadeh, M. (2019). The effect of Cornus mas fruit extract consumption on lipid profile, glycemic indices, and leptin in postmenopausal women— A randomized clinical trial. Phytotherapy Research. 33(5). 10.1002/ptr.6476. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/335214938
21. Cosmulescu, S., Trandafir, I., & Nour, V. (2017). Phenolic acids and flavonoids profiles of extracts from edible wild fruits and their antioxidant properties. International Journal of Food Properties, 20(12), 3124–3134. Retrieved from https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10942912.2016.1274906